نقشه کشی به روش نجوم موضعی
در عملیات زئودزی و برخی از عملیات نقشه برداری لازم است طول وعرض جغرافیایی یک نقطه وهمچنین وضعیت نسبی یک امتداد نسبت به شمال مشخص شود. برای این کار به کمک دستگاههای اپتیکی به خورشید ویا بعضی از ستارگان نشانه روی مش شود ویا اندازه گیری موقعیت افقی واارتفاعی آنها وبه کمک جدول های مخصوص نجومی وبا استفاده از مثلثات کروی طول وعرض جغرافیایی یک نقطه و همچنین سمت جغرافیایی یک امتداد معلوم می شود.
ژئودزی
این شاخه برای تعیین شکل وابعاد زمین ونیز بررسی وضعیت نسبی تعدادی از نقاط که استخوان بندی نقشه را تشکیل می دهند استفاده می شود وشامل مراحل زیر است:
1- در ابتدا نقاطی رابرروی قبب کوهها وی نقاط مرتفع دیگر به فاصله 30 تا 50 کیلومتر ازهم طوری انتخاب میکنند که نسبت به هم دید داشته باشند(برای مناطق مسطح از برجهایمخصوص استفاده می شود) .این نقاط تشکیل یک شبکه مثلثاتی را میدهند که به آن شبکه نقاط ژئودری درجه یک می گویند.
2- یکی از اضلاع مثلثها را با دقت بسیار زیادی مانندیک میلیمتر در کیلومتر اندازه می گیرند. این طول را طول مبنا می نامند.
3- زوایای تمام مثلثها را با دستگاههای دقیق زاویه یابی بادقت یک ثانه اندازه می گیرند.
4- طول وعرض جغرافیایی نقاط را با روشهای نجومی به طور دقیق تعیین می کنند.
5- پس از انجام تصحیحاتی که لازم است روی زوایاوفاصله اندازه گیری شده وارد شود سایر اضلاع مثلهای را به کمک روابط موجود درمثلثات کروی محاسبه می کنند. به این ترتیب وضعیت نسبی این نقاط معلوم می شود. این نقاط به عنوان نقاط پایه برای سایر کارهای نقشه برداری استفاده می شوند. لازم به یاد آوری است که برای به دست آوردن مختصات قائم الزاویه نقاط شبکه لازم است سمت جغرافیایی یکی از امتدادها(که ممکن است جزء اضلاع شبکه باشد یا نباشد) توسط روشهای نجومی تعیین گردد.
پس از تشکیل شبکه ژئودزی درجه یک نقاط دیگری به فواصل تقریبی 15تا 20 کیلومتر در داخل این شبکه انتخاب وزوایای آن برابه دقت 3 ثانیه اندازه می گیرند ومانند شبکه اصلی موقعیت آنهارا نسبت به هم ونسبت به نقاط درجه 1 تعیین می کنند.این نقاط تشکیل شبکه ژئودزی درجه 2 را می دهند .
به همین ترتیب نقاط ژئودزی درجه 3 داخل شکبه زئودزی درجه 2 و به فواصل 8 تا 10کیلومتر از یکدیگر انتخاب وعلامتگذاری می شود وقرائت زوایا با دقتی درحدود 5 ثانیه صورت میگیرد وبالاخره نقاط ژئودزی درجه چهارم در داخل شبکه اخیر وفاصله 3تا 5 کیلومتر انتخاب وزوایای مثلثهای حاصل را دقتی درحود 10 ثانیه اندازه گیری می گیرند پس از پایان کارهای ژئودزی درجه چهارم عملیات نقشه برداری شروع می شود.
فتوگرامتری
عکس های هوایی توسط دوربینهای مخصوصی کهزیر بدنه هواپیما نصب است وبه صورت نوارهای متوالی از سطح زمین برداشه می شود. این عکس ها با دستگاههای برجسته بین 2 مورد بررسی ومشاهده دقیق قرار میگیرد و پس از ترمیم واصلاح آنها ، زیر دستگاههای تبدیل قرار می گیرد و توسط اپراتورهای مخصوص به نقشه تبدیل می شود.
کارتوگرافی
کارتوگرافی عبارتنداز کار ترسیم و انتخاب قطع نقشه وتهیه پاکنویس از روی نسخه اصلی (مینوت ) نقشه
چاپ وتکثیر
پس از انیکار کلیه مراحل فوق انجام شد نقشه برای چاپ وتکثیر آماده می شود- این عمل نیز به کمک فنون عکاسی وچاپ صورت می پذیرد.
تعرف نقشه
نقشه عبارت از ترسیم تصویر افقی قسمتی از عوارض زمین (اعم از طبعیی یا مصنوعی به نسبتی کوچکتر برروی صفحه تصویر است.

نقشه برداری

به طور کلی نقشه برداری را می توان علم تهیه و پیاده کردن نقشه دانست . ولی به دلیل گستردگی زیاد این علم در دنیا تعریف بالا را نمی توان جامع دانست. کنترل کاررهای اجرایی وتعیین میزان نشست ساختمان ها در عملیات ساختمانی و مونتاژواحد های تولیدی وصنعتی -طرح های مربوط به تسطیح اراضی در شهر سازی وکشاورزی -کنترل دائمی انحراف سدها از نظر فشار آب در تاسیسات آبی - انتقال نقاط وامتدادها درمعادن و راههای زیر زمینی - بررسی تغییرات پوسته زمین در زمین شناسی - عین میزان عمق آب و تهیه نقشه های دریانوردی در کشتیرانی وبندر سازی - تهیه نقشه ابنیه و آثار تاریخی در باستانشناسی پیکره های دیگری از دامنه فعالیت نقشه برداری را تشکیل می دهد.

نقشه برداری عام و نقشه برداری خاص

مفهوم عام آن عبارتند از جمیع علوم وفنونی است که در چاپ و تهیه نقشه دخالت دارند ک در برابر کلمه کار توگرافی استفاده می شود.

مفهوم خاص نقشه برداری عبارت از یک سلسله اندازه گیری های طولی (افقی و عمودی ) و زاویه ای وانجام محاسباتی برروی این اندازه گیری ها و سرانجام ترسیم نتایج حاصل بر صفحه تصویر است که این مفهوم در برابر واژه سورینیگ استفاده می شود.

مفهوم خاص نقشه برداری یکی از شاخه های نقشه برداری به مفهوم عام را تشکیل می دهد.

سایر شاخه های مفهوم عام عبارتنداز:

نجوم موضعی ، ژئودزی ، فتوگرافی ، چاپ وتکثیر