منطقه بندی در استفاده از فضا های شهری

لازم است برای هر فضا یک طرح منطقه بندی تهیه شود ودر آن کاربری‌های مجاز، تراکم وارتفاع ساختمان‌ها و سایر مشخصات لازم به صورت هماهنگ پیش‌بینی شود. دراین طرح می‌توان چگونگی استفاده مجاز از فضاها، فعالیت‌های غیرمجاز، زمان بندی فعالیت‌ها وعناصر واجزاء مناسب نظیر چادر مغازه‌ها ، تابلو وچراغ را نیزمشخص کرد.

• ازقراردادن کاربری‌های با تراکم بالا در اطراف فضاهای بالقوه متراکم باید خودداری نمود. زیرا این کاربری‌ها عامل مؤثر در ایجاد تراکم نامطلوب می‌باشند.
• از تفکیک بیش ازحد ونامعقول فضاهای اطراف برای فعالیت‌های کوچک بخصوص فعالیت‌های جاذب جمعیتی در طبقه‌ی هم کف باید خودداری شود.
• درموارد لزوم می‌توان با عقب نشستن فضاهای خصوصی فضای نیمه عمومی بیشتری را جهت استفاده مشتریان و افراد ذینفع دیگر فراهم کرد.
• محدود کردن دسترسی سواره مستقیم به کاربری‌های اطراف فضاها
• بطور کلی عرض پیاده روها درمیادین وچهارراه ها باید گسترش یابد تا جوابگوی تراکم فعالیت‌ها واستفاده کنندگان متعدد از این فضاها باشد.
• در فضاهایی که تراکم فعالیت‌ها در آن ها بیش از معمول بوده وتنوع آن‌ها نیز زیاد است، نظیر سرنبش‌ها، جلوی اماکن عمومی وغیره ، لازم است فضاهای خاصی متناسب با حجم و ماهیت هر فعالیت طوری پیش بینی شود که از برخورد واصطکاک بین فعالیت‌ها حتی الامکان جلوگیر به عمل آید. بخصوص باید سعی شود محل‌های توقف، انتظار، از محل های عبور تفکیک شود.

• تعمیر ومرمت سطوح کف پوش‌ها ، پل‌ها وجداول وحذف کلیه موانع غیر ضروری که به صورت برآمدگی یا تورفتگی اختلاف سطح شدید وغیره منتظره به وجود می آورند.
• حذف کلیه‌ی موانع غیر ضروری مانند تابلو، میله، بلوک‌های سیمانی، نرده، پل‌های هوایی عابر پیاده که برسر راه عابر پیاده قراردارند.
• تغییر محل دکه‌ها، تابلوها ایستگاه‌های اتوبوس، کیوسک تلفن، محل زباله، وسایر وسایل شهری به محل مناسب.
• کاستن ازعملکرد ارتباط سواره برای میدان‌ها با انتقال بعضی از مسیرها و ایستگاه‌ها به خارج از میدان.
• درنظر گرفتن فضاهای مخصوص عابر پیاده در مکان‌های مناسب رااساس تجزیه وتحلیل الگوهای رفتاری استفاده کنندگان
• تعریض مسیرهای موجود عابر پیاده، خط کشی‌ها
• اختصاص فضای مناسب وکافی جهت استفاده پیاده‌های در حال انتظار در سرتقاطع‌ها
• سعی شود محل‌های مخصوص عابر پیاده حتی المقدور درامتداد پیاده روها قرارگرفته وبا استفاده از تدابیری مانند اختلاف سطح، رنگ وفرم این مسیرها طوری مشخص شود که توجه عابر را به طرف خود جلب نماید.
• در نظر گرفتن خرپشته با شیب حداکثر 8% جهت ارتباط دادن سطوح مختلف برای پیاده ها
• استفداه از باغچه محصور بانرده، درخت وسایر وسائل شهری جهت ممانعت از عبورعابر پیاده وهدایت آن به استفاده صحیح از فضاهای مجاز.
• در طراحی فضاها وعناصر واجزاء آن بخصوص وسائل وابزار بازدارنده باید توجه لازم به عمل آید تا تنها جنبه عملکردی صرف این ابزارووسائل در نظر گرفته نشده وبه زیبایی وجذابیت آن نیز توجه لازم معطوف گردد. دراین صورت تأثیر ابزار طراحی به طور غیرمستقیم وضمنی بوده واستفاده کننده احساس تحمیل نمی‌کند. و بنابراین امکان موفق بودن آنها بیشتر خواهد بود.

ضوابط طراحی

تذکر دو نکته در اینجا ضروری به نظر می‌رسد. اول این که هدف این مطالعه به هیچ وجه طراحی کامل فضاهای مورد مطالعه ویا بوجود آوردن تغییرات کلی در آن فضاها نبوده است زیرا روشن است که انجام چنین کاری مستلزم دردست داشتن اطلاعات وسیع‌تر و تصمیم گیری‌های جامع‌تری است که خارج ازامکانات وهدف این طرح می‌باشد. هدف دراینجا عمدتاً متوجه استفاده کنندگان ازفضا، فضاهای عمومی وخصوصاً پیاده‌ها بوده و سعی شده جوابگویی به نیاز پیاده‌ها حتی المقدور درچارچوب کلی وضع موجود فضا انجام پذیرد. تنها درموارد خاصی که به نظر می‌رسد بدون انجام این تغییرات حل مناسب مسائل امکان پذیرنباشد، به ناچار تغییرات نسبتاً وسیع‌تری درآن‌ها داده شده است. بنابراین هدف اصلی طراحی جوابگویی به الگوهای رفتاری پیاده‌ها بوده است.

اجزاء طرح

• توجه به این که نکته که تغییر اساسی درعملکرد، شخصیت وهویت میدان ها عمدتا نه مطلوب است نه مقدور
• توجه به هندسه کلی فضا وزیبایی که درچارچوب امکانات موجود طرح
• خذف کامل موانع وتعمیر مرمت کف پوش‌هاو جداول
• استقراروسایل شهری درمحل تعیین شده بطوری که راه عابر ییاده را سد ننماید.
• درنظر گرفتن محل مناسب برای نشستن بطوری که با فعالیت‌های کاربری‌های اطراف تعارض پیدا نکرده و مشکلی نیز برای عبور پیاده‌ها ایجاد ننماید.
• در طراحی وسایل شهری لازم است خصوصیات فرهنگی - اقلیمی در نظر گرفته شود واز استفاده از وسایل لوکس وتزیینی وبسیار ظریف وشکننده خودداری شود. مخلوطی از فضای سبز وآب می‌تواند فضای مطبوعی را بوجود آورد.
• درنظر گرفتن مسیرهای مخصوص عابر پیاده براساس الگوهای رفتاری که حرکت پیاده در داخل میدان را سهل و امن می‌نماید. مشخص کردن این مسیرها، به پیاده‌هااطمینان و آرامش خاطر می بخشد.
• پیش آمدگی فضاهای پیاده در محل های خاص به منظور تامین محل مناسب برای انتظار پیاده‌ها
• تعرض خط کشی‌های مخصوص عابر پیاده براساس الگوهای رفتاری
• استفداه ازدرخت، باغچه و نرده جهت محدود کردن دسترسی پیاده‌ها به فضاهای غیر مجاز، فضاهای مخصوص سواره ها
• استفاده از درخت جهت کنترل عوامل اقلیمی، بخصوص آفتاب در تابستان، درمحل‌های توقف پیاده‌ها
• استفاده از کف پوش آجر یا سیمان برای کل فضای میدان به منظور انسجام بخشیدن به فضا والقا معنی واهمیت و عملکرد خاص این فضا به استفاده کنندگان
• درنظر گرفتن خرپشته ، رمپ، با حدامثر 8% شیب جهت استفاده معلولین وسایر پیاده‌ها
• استفاده از موانع خاص جهت جلوگیری از ورود موتورسواران به فضاهای مخصوص عابر پیاده
• استفاده از چراغ مخصوص عابر پیاده وتابلو جهت هدایت پیاده‌ها
• انتقال ایستگاه‌های اتوبوس ومینی بوس به خارج ازمیدان.
• انتقال کاربری‌های ناسازگارمانند فروشگاه مصالح ساختمان

منبع: تحلیل فضاهای شهری: دکتر سید حسین بحرینی