مفهوم ژئومورفولوژی مناطق شهری
بررسی مشکلات مربوط به انتخاب مکان مناسب برای شهرها، چگونگی استقرار ساختمانها در داخل شهرها و آثار توسعهی شهر بر روی زمین شکلها و زمینهای اطراف و نظایر اینها، موضوعهای موردمطالعهی ژئومورفولوژی شهریاند (داگلاس، 1987).
بهعبارتدیگر ژئومورفولوژی شهری در جستجوی مناطقی است که شهر یا ساختمانهای درون آن، در زمینهای پایدار و کم آسیبپذیر مستقر شوند و از سوی دیگر با احداث آنها کمترین خسارت به زمین وارد شود. بیشتر زمین شکلها با محیط کنونیشان سازگاری نسبی دارند، اغلب آنها تحت شرایط اقلیمی و ژئومورفیک گذشته شکلگرفتهاند (مثلاً تحت شرایط یخچالی و مجاور یخچالی). این اشکال ممکن است تا زمانی که پوشیده از گیاه و درختان یا تحت تأثیر شرایط خاصی که آبهای حاصل از بارندگیها بر روی آنها زهکشی میشوند، پایدار بمانند. امام استقرار و گسترش شهر تغییرات عمدهای را در وضعیت طبیعی منطقهی استقرار خود به وجود میآورد. احتمالاً تپهها و دامنهها بریده و حفرشده و درهها و تالابها با مواد زائد انباشته میشوند؛ استخراج مصالح ساختمانی طبیعی مثل ماسه، شن، خاک رس و انواع سنگها، چهرهی طبیعت و همچنین چرخه طبیعی مواد در طبیعت را بر هم میزند. استفادهی نادرست از منابع و مواد معدنی در شهرها نیز تعادل آبهای سطحی و زیرزمینی را بر هم زده و سبب بروز مشکلاتی در شهرها میشود.
مناسب بودن مکان استقرار شهر نهتنها به ویژگیهای مکان بستگی دارد، بلکه در موقعیت آن نیز نقش عمدهای دارد. در انتخاب مکان استقرار یک شهر عوامل متعددی دخالت دارند، اما ممکن است هر شهری علت استقرار منحصربهفردی داشته باشد؛ پس در ایجاد شهر، چهبسا عاملی بیش از سایر عوامل اهمیت داشت باشد؛ مثلاً موقعیت دفاعی، دسترسی به آبوخاک حاصلخیز یا استقرار در مسیر جادههای ترابری که از این نمونهها در کشورمان ایران نیز فراوان یافت میشود. اولویتهای مذکور اکثراً باعث میشوند در استقرار شهرها به پدیدههای زمینشناسی و ژئومورفولوژیک کمتر توجه شود و خطرهای احتمالی که شهرها و مراکز صنعتی و اقتصادی را تهدید میکنند، نادیده گرفته شوند.
محل استقرار شهرها ممکن است بهمرورزمان تغییر یابد که بهتبع آن موقعیت محیطی سکونتگاههای موجود برای نیازهای امروزی کافی نخواهد بود. عوامل طبیعی، از قبیل انسداد بستر رودخانهها بر اثر تهنشست رسوب، زمینلغزش، زلزله، سیل و همچنین عوامل اقتصادی و اجتماعی، مانند تغییر مسیر جادههای ارتباطی چهبسا موقعیت شهرها را عوض کنند. مقر شهرها نیز شاید تنها با فرایندهای طبیعی و فعالیتهای انسانی، مانند نحوهی کاربری زمین تغییر کنند که در اکثر مواقع، چنین تغییراتی باعث از رونق افتادن و درنهایت ویرانی شهرها میشوند؛ مانند شهرهایی که بر اثر زلزله، سیل و زمینلغزش ویرانشدهاند؛ اما بعضی از سکونتگاههای انسانی ممکن است باگذشت زمان رشد کنند، بدون اینکه در موقع و مقر آنها تغییر ایجاد شود که این شهرها احتمالاً بر اثر توسعه اقتصادی گسترش مییابند.
.: Weblog Themes By Pichak :.