گروه بندی ساختمان بر اساس استاندارد 2800

به طور کلی مطابق استاندارد 2800 ایران ساختمانها از لحاظ اهمیت به چهارگروه عمده زیر تقسیم بندی می شوند:

• ساختمان های با اهمیت خیلی زیاد : به طور کلی ساختمان هایی که قابلیت بهره برداری آنها پس از زلزله امری حیاتی بوده وتخریب انه اد خلال زلزله سبب ایجاد تلفات جانی ومالی پس از زلزله می گردد. هم چنین ساختمان نیروگاه هایی که خرابی آنها سبب گسترش مواد مضر سمی برای محیط زیست می گردد. ساختمانهایی از قبیل بیمارستان ها مراکز آتش نشانی ، پلها ،مراکز مخابراتی،مراکز کمک رسانی وغیره.

• ساختمانهای بااهمیت زیاد :

سه دسته اصلی این ساختمانها عبارتنداز:

1. ساختمانهایی که خرابی آنها موجب تلفات زیاد می شود مانند : مدارس ،مساجد ،فروشگاههای بزرگ یا فضای بیشتراز 300 نفر
2. ساختمانهایی که ازبین رفتن آنها سبب ازبین رفتن ثروت ملی می گرددمانند موزه ها،کتابخانه ها وسازمان اسناد ومدارک رسمی کشور
3. ساختمانها وتاسیسات صنعتی که خرابی آنها سبب ایجاد خسارت به محیط زیست می گرددمانند پالایشگاه ها

• ساختمانها با اهمیت متوسط : تمامی ساختمان بجز ساختمانهای مشمول بندهای دیگر ،ازاین دسته می توان به ساختمانهای مسکونی ، اداری تجاری ، هتلها ،پارکینگهای چندطبقه ،انبارها وکارگاههای صنعتی اشاره کرد.
• ساختمانهای با اهمیت کم

1. ساختمان های که خرابی آنها خسارت کمی ایجادمی گرددمانند انبارهای کشاورزی ،سالنهای مرغداری
2. ساختمانهای موقت با مدت زمان بهره برداری کمتراز 2سال

حدود کاربرد آیین نامه 2800 ایران

مطابق با ضوابط استاندارد 2800 ایران ،از این آیین نامه جهت طرح ومحاسبه انواع ساختمان های فولادی ،بتن مسلح ،چوبی وساختمانی با مصالح بنایی غیر مسلح دربرابر زلزله ،می توان استفاده نمود. ساختمانهایی که مشمول این آیین نامه نیستند وبرای طرح آنها می بایست از استانداردهای معتبر استفاده نمد عبارتنداز:

- سازه های خاص مانند: سدها ،نیروگاههای هسته ای ،پلها و غیره

- بناهای سنتی که باخشت وگل ساخته می شوند . بطور کلی ساختمانهای خشتی فاقد مقاومت جانبی کافی بوده ودر ساخت آنها می بایست تمهیدات ویژه ای دربحث ایمنی اتخاذ شود.

ذکر این نکته ضروری است که در طرح ساختمان های آجری مسلح یا ساختمانهای بلوک سیمانی مسلح که در آنها مصالح بنایی برای تحمل فشار وازمیلگرد برای تحمل کشش استفاده می شود، مشمول ضوابط مندرج استاندارد2800 نبوده وبرای طراحی آنها می بایست به یکی از استانداردهای معتبر همچون آیین نامه طرح لرزه ای UBCیا IBC مراجعه نمود .

ادامه مطلب...

به طور کلی تمامی دستور العملهاوآیین نامه های جاری در سراسر دنیا دو هدف اساسی ومتعالی زیر را درفرآیند تدوین دنبال می کنند:

• ایجاد پایه ریزی حداقل ضوابط جهت خط ایمنی
• جلوگیری از شکل گیری خسارتهای جانی ومالی احتمالی

نکته مهم واساسی اینکه در خلال زلزله های به وقوع پیوسته ،نیروهای اعمالی به اجراسازه ای معمولابیشتراز نیروهای طراحی است. اعضا در طراحی بر اساس ضوابط مجازکه درقالب دستورالعملهای مشخص آیین نامه ای است طرح می گرددتا هیچوقت به ظرفیت نهایی یا جاری شدن نزدیک نشوند. بنابر این همواره بین نیروهای اعمالی زلزله ونیروهای طرح شده توسط آیین نامه هایک اختلاف وجود دارد که این اختلاف ایجاد شده درسازه توسط ظرایب ایمنی ،نامعینی سازه و شکل پذیری جبران می شود. فلسفه مورد نظر درتدوین تمامی آیین نامه ها همین نکته است.

اهداف اساسی از تدوین استاندارد 2800

آیین نامه طراحی ساختمان های مقاوم در برابرزلزله یا استاندارد 2800 درسه ویرایش تا بحال چاپ شده است که آخرین ویرایش آن تحت عنوان ویرایش سه مصوب 84/03/25 درهئیت وزیران تهیه واز تاریخ 84/04/18 برای تمامی نهادهای مرتبط لازم الاجرا شده است . به طور کلی در تدوین این آیین نامه سه هدف اصلی در نظر گرفته شده است که عبارتنداز:

1. به حداقل رساندن تلفات جانی با حفظ ایستایی ساختمان دربرابر زلزله های شدید
2. حفظ قابلیت بهره برداری ساختمان با اهمیت زیاد در خلال زلزله های خفیف و متوسط
3. عدم ایجاد آسیب سازه ای عمده وحفظ قابلیت بهره برداری بدون وفقه در ساختمان های با اهمیت زیاد در خلال زلزله های شددی

با توجه به سه هدف فوق ، مطابق آیین نامه دو نوع زلزله تعریف گردیده:

زلزله شدید( زلزله طرح ) :

زلزله ای که احتمال وقوع آن ویا زلزله های بزرگتراز آن در 50 سال عمر مفید ساختمان، کمتراز 10% باشد.

زلزله خفیف (زلزله سطح بهره برداری ):

زلزله ای که احتمال وقوع آن ویا زلزله های بزرگتر از آن در 50 سال عمر مفید ساختمان بیشتر از 99.5 % باشد.

ارتعاریف فوق این نکته قابل دسترسی است که مطابق استاندارد 2800 ایران عمر مفید ساختمان 50 سال می باشد.

منیع : اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ، یوسفی حاجی وند

اقداماتی که پیش از وقوع زلزله باید در سطح جامعه انجام داد

با توجه به شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» ،امروزه کشور ایران در زمینه کاهش خطرات و پیامدهای زلزله های احتمالی تقریبا به یک مرز آمادگی نسبی رسیده است . تدوین استاندارهای ملی در زمینه طرح ومحاسبه ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله ،اولین گامی است که درهر کشوری جهت ایجاد زمینه مناسب در فرآیند پیشگیری بدان توجه ویزه ای می شود . درایران با رونمایی از استاندارد طراحی ساختمان های مقاوم دربرابر زلزله معروف به استاندارد 2800 ویرایش سوم که بسیاری از ایرادات وابهامات ویرایشهای قبلی آیین نامه را پوشش می داد نماد متحد در بحث پیشگیری از جنبه علمی فراهم آمد. به موازات رشد وارتقای آیین نامه ها ، بحث فرهنگ سازی نیز دردستور کار دولتها قرارگرفته است. باعنایت به دو فاکتور اشاره شده، اقدامات ضروری که درسطح کلان جامعه به عنوان راهکار های اساسی درفرهنگ سازی ،نحوه بررسی ، مقابله ودرک پدیده زلزله می بایست مورد توجه قرارگیرند عبارتند از:

• ایجاد مراکز آموزشی پژوهشی دررابطه بازلزله شناسی
• جلوگیری از احداث هرگونه ساختمان بر اساس اصول مقاوم سازی طرح نشده باشد
• تامین مصالح مرغوب واستاندارد برای ساختمان وقابلیت دسترس بودن آن
• نظارت دقیق درمحاسبه،طراحی واجرای طرحهای بزرگ وملی .
• رعایت نکات ایمنی درسازه هایی که حاوی مواد شیمایی ورادیو اکتیو هستند.
• بررسی پارامترهای مهم درطراحی پلهای بزرگ ومرمت ومقاوم ساز آنها
  
• انجام دوره های آموزشی و مانورها
  
• مقاوم سازی برجهای کنترل ووسایل باند فرودگاه
  
• برنامه ریزی جهت بررسی وتقویت ساختمان های ضعیف در شهرها
  
• در نظر گرفتن فضاهای سرباز درنقاط مختلف شهر

منبع اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند

ضرورت مقابله با زلزله

امروزه دربسیاری از کشورهای پیشرفته ودرحال توسعه ،همانند کشور ایران ، بحث پیشگیری در اکثر جنبه های حیاتی که بنوعی با جنبه جانی ومالی اقشار جامعه درارتباط است، دارای اهمیت ویژه ای است .ازطرفی درکشورهایی که سابقه لرزه خیزی بیشتری دارند بدین معنی که در اعصارگذشته زلزله های مهیب با درجه تخریبی بالا شکل گرفته است،نگرش نسبت به پدیده پیشگیری خطرات محتمل ازپدیده زلزله دورازتصورنیست.

درذیل فهرستی از مهمترین اقدامات ضروری که درسطح جامعه پیش از وقوع زلزله برای کاهش درصد تلفات جانی ومالی می بایست فرآهم آید ،ارائه می شود:

1. ذخیره سازی دارو-غذا - پوشاک
2. تدارکات وسایل پزشکی ،درمانی ، استقرارآمبولانس ،ماشین های آتش نشانی در محل های مناسب
3. ساخت سدبسیار مستحکم جهت ذخیره آب
4. پیش بینی محلهای مناسب جهت آسیب دیدگان
5. تهیه دستگاه زنده یاب وتعلیم سگ ها جهت پیدا نمودن افراداززیر آوار
6. انجام مانورهای متعدد درسطوح مختلف جهت آمادگی وآموزش همه اقشار 

منبع : اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند

اشکال تخریب انواع زلزله یا مکانیسم های تخریب زلزله

به دنبال وقوع هر پدیده طبیعی مانند سیل ، طوفان وزلزله مجموعه ای از خسارتهای مالی و جانی جز لاینفک آن پدیده می باشد. ازجمله مهمترین تخریبهای صورت گرفته توسط پدیده زلزله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ایجاد نیروی اینرسی درسازه : از آنجا که درخلال وقوع زلزله ،شتاب زمین برسازه القاء می شود وازدیگر سوی سازه هر طبقه دارای جرم است بنابر این اساس قانون نیوتن نیروی اینرسی طبقات بر اثر شتاب طبقه برابر است با :

                                                                       نیروی اینرسی  = جرم طبقه × شتاب طبقه ناشی از زلزله

1. آتش سوزی : شاخص ترین مثال برای پدیده آتشوزی ، زلزله 1906 سانفرانسیسکو وو 1923 توکیو آتش سوزی حاصل اززلزله 80 % خرابی به بار آورده است .
2. تغییر خواص خاک : مانند روانگرایی ،تحکیم ،نشست درخاک . مثال بارز این پدیده ،زلزله سال 1964 نیگاتاژاپن می باشد.دراین زلزله علی رغم کم بودن شتاب زلزله 0.16 (g) اما به خاطر ایجاد خاصیت روانگرایی حدود 3000 خانه و 10000 ساختمان ویران شدند. اگرچه تلفات جانی این زلزله تنها 26 نفربود اما خسارات مالی تاحد قابل توجهی بالا بود.
3. حرکت وتغییر مکانهای مستقیم ناشی از گسلها: اثر ناشی از این حرکت بسیارکم است اما ازلحاظ روانی مشکل ساز می شود .به عنوان مثال ،زلزله سال 1972 ماناگوا درنیکاراگوئه ،منجر به ایجاد 30 سانتی متر تغییر مکان نسبی بین گسلهای موجود درشهر گردید.
4. زمین لغزش ودیگر حرکات سطحی : معمولا شهر های کوهپایه ای تحت خطر زمین لغزش قرارمی گیرند. بارزترین زلزله ها دراین مورد زلزله سال 1970 درشهر پرو که بزرگی آن 7.5 ریشتر گزارش گردید . تمامی شهر مجاور کوهپایه توسط سنگ وخاک ناشی از لغزش زمین پوشانده شد که دراین بین حدود 18000 نفر جان خود را ازدست دادند. به همین خاطر باید سعی شود که شهرها درمجاورت کوهپایه ها ساخته نشود.
5. امواج آب سونامی : شهرهای ساحلی که درمناطق زلزله خیز قراردارند همواره درمعرض تهدیداین پدیده قرار دارند. به طور مثال ،زلزله 1896 درهنشوی ژاپن با موجهای تاارتفاع 20 متر منجر به غرق شدن نزدیک به 26000 نفرگدید .یا درسال 2006 سونامی ایجاد شده در سواحل آسیای شرقی همچون اندونزی ،بخشی از مالزی به گونه ای بودکه در برخی موارد اثرات موج تخریب کننده در سواحل قاره امریکا نیز دیده شد.
6. تغییر کدارتفاع زمین درمقیاس وسیع : درطراحی لوله گاز وآب این مسئله راباید درنظرگرفت برای اینکار دربرخی مناطق لوله هارا با اتصال الاستیک به هم متصل می کنند.اگر لوله ازمنطقه سست وارد منطقه سنگی شود باید از اتصالات الاستیک انعطاف پذیر استفاده کرد.

منبع : اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند

سونامی وامواج بزرگ دریا واقیانوس

درخلال آزاد شدن نیروی زلزله دراعماق اقیانوس ها وحرکات قائم امواج آزادشده به طرف سطح اقیانوس وسپس حرکت روبه جلوی امواج به سمت ساحل،غالبا امواج بسیار سهمگین ایجاد شده که سریعامستهلک نشده وبه فواصل بسیار دور نیز می رسند. به بیانی ساده تر وقتی که زلزله دراعماق اقیانوس روی می دهدامواج ایجاد شده به سمت بالا وسپس به سمت ساحل حرکت می کند. میزان قدرت این امواج بسته به نوع ساختار ساحل است:

1. اگر ساحل به صورت یکنواخت باشدطول موج کوتاه وفرکانس بالاست
2. اگر ساحل به صورت غیر یکنواخت باشد طول موج بلندوفرکانس کوتاه است.

معمولا سرعت موج سونامی36 (km/hr) است.

منبع :اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند