منطقه بندی در استفاده از فضا های شهری
لازم است برای هر فضا یک طرح منطقه بندی تهیه شود ودر آن کاربری‌های مجاز، تراکم وارتفاع ساختمان‌ها و سایر مشخصات لازم به صورت هماهنگ پیش‌بینی شود. دراین طرح می‌توان چگونگی استفاده مجاز از فضاها، فعالیت‌های غیرمجاز، زمان بندی فعالیت‌ها وعناصر واجزاء مناسب نظیر چادر مغازه‌ها ، تابلو وچراغ را نیزمشخص کرد.
- ازقراردادن کاربری‌های با تراکم بالا در اطراف فضاهای بالقوه متراکم باید خودداری نمود. زیرا این کاربری‌ها عامل مؤثر در ایجاد تراکم نامطلوب می‌باشند.
- از تفکیک بیش ازحد ونامعقول فضاهای اطراف برای فعالیت‌های کوچک بخصوص فعالیت‌های جاذب جمعیتی در طبقه‌ی هم کف باید خودداری شود.
- درموارد لزوم می‌توان با عقب نشستن فضاهای خصوصی فضای نیمه عمومی بیشتری را جهت استفاده مشتریان و افراد ذینفع دیگر فراهم کرد.
- محدود کردن دسترسی سواره مستقیم به کاربری‌های اطراف فضاها
- بطور کلی عرض پیاده روها درمیادین وچهارراه ها باید گسترش یابد تا جوابگوی تراکم فعالیت‌ها واستفاده کنندگان متعدد از این فضاها باشد.
- در فضاهایی که تراکم فعالیت‌ها در آن ها بیش از معمول بوده وتنوع آن‌ها نیز زیاد است، نظیر سرنبش‌ها، جلوی اماکن عمومی وغیره ، لازم است فضاهای خاصی متناسب با حجم و ماهیت هر فعالیت طوری پیش بینی شود که از برخورد واصطکاک بین فعالیت‌ها حتی الامکان جلوگیر به عمل آید. بخصوص باید سعی شود محل‌های توقف، انتظار، از محل های عبور تفکیک شود.
خیابان در شهر
خیابان ها مهمترین ، حساسترین و بیشترین فضاهای عمومی یک شهر را تشکیل می دهند. اهمیت خیابان ها رااز چند جهت می تاون بررسی نمود:
1. اختصاص در صد قابل ملاحظه ای از سطح شهرهابه خیابان
به طور کلی امروزه تقریباً درتمام شهرهای دنیا بخاطر وارد شدن ماشین، درزندگی انسان ووابستگی بی چون وچرای زندگی انسان در شهرها به ماشین، سطح نسبتاًزیادی از اراضی شهرها به خیابان اختصاص داده شده است تا جایی که در بعضی از شهرهای کشورهای غربی تا حدود 75% از اراضی شهری بنحوی در اختیار اتومبیل قرارگرفته است،نظیر خیابان ها، اتوبان ها ، پذکینگ ها وغیره...
2. خیابان عنصر اصلی فرم شهر
خیابان ها چارچوب ، بدنه وساختار اصلی فرم هر شهر را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر یکی از عوامل عمده تعیین کننده فرم هر شهر شبکه خیابان های آن شهر است. وبدیهی است هر شبکه خصوصیات خاص خود را داشته وازامتیازات و محدودیت های ویژه ای برخوردار است. براین اساس هویت ، شناسایی مقایسه فرم شهر ها می تواند در وهله ی اول از طریق شبکه خیابان های آن ها انجام پذیرد.
GIS، نرم افزارهای کامپیوتری وکاربر اراضی شهری
سیستم اطلاعات جغرافیایی نرم افزاری است که با دارا بودن قابلیت‌های مختلف، تسهیلات وداده‌های موردنیاز برنامه‌ریزی کاربری اراضی را فراهم می‌کند. این سیستم به جهت دارابودن قابلیت‌های ورودی اطلاعات، مدیریت اطلاعات، پردازش اطلاعات وخروجی داده‌ها در برنامه‌ریزی کاربری اراضی کاربرد ویژه‌ای دارد. از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی پس از جمع آوری اطلاعات و پردازش وتجزیه وتحلیل آن‌ها منجر به اخذ جداول ونقشه‌های کاربری اراضی می‌گردد. این سیستم برای مکان یابی ودریافت دداه‌ها و نقشه‌ه ای لازم از قابلیت بالایی برخورداراست.
منبع : برنامه ریزی کاربی اراضی شهری: دکتر کرامت الله زیاری
اقتصاد منطقه بندی
یکی از محاسن منطقه بندی بهبود بدون تعهد مالی است که دربخش‌هایی ازمالیات دهندگان صورت گرفته است. البته مقدار پول لازم برای بدست آوردن زمین و بهبود جاده به جنبه‌هایی از رشته طرح‌هایی برنامه‌ریزی شهری نیازمند خواهد بود. اما هزینه‌ها می‌تواند کاهش یابد وهزینه‌های اضافی ممکن است به خاطرتغییرات , اضافات واصلاحات بعد ازآنکه شهرتوسعه یافت بدون منطقه بندی بوجود آید که باید از آن‌ها اجتناب گردد.
ممکن است منطقه بندی مستقیماً درکاهش هزینه کمک می‌کند. چون که استفاده اززمین به خوبی مشخص شده و از این رو، شبکه فاضلاب ، وآب ودیگر رشته‌های خدمات عمومی برای زندگی شهری مورد نیاز است که باید طراحی شده وبا کارآیی بالا انجام شود.
اساساً منطقه بندی به عنوان پایه‌ای برای اقتصاد درانجام برنامه‌ریزی مکان‌های کار وطرح‌هایی توسعه محلی اثر بخشی دارد.
منبع : برنامه ریزی کاربری اراضی شهری ؛ دکتر کرامت الله زیاری
ضوابط ومقررات تأسیسات زیر بنایی
تأسیسات زیر بنایی جهت رفع نیاز ومشکلات شهروندان، مشتمل برآب ،برق، تلفن، گاز، فاضلاب، جمع آوری ودفع آب‌های سطحی است. این تأسیسات نیازهای شهری در بخش‌های مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و عمومی را برطرف می‌نماید تأسیسات زیربنایی معیار سنجش توسعه شهرهاست. درشهرهای برنامه‌ریزی شده یا شهرهای جدید که تقدم شهرسازی برشهرنشینی است. ازقبل و برابر مطالعات، تأسیسات زیربنایی، برنامه‌ریزی و جانمایی مشخص شده است. اما در شهرهای موجود که توسعه وگسترش تأسیسات زیر بنایی تدریجی است، معمولاً برحسب نیاز ودرطی مراحل زمانی باید به برنامه‌ریزی وجانمایی آن‌ها مبادرت نمود. کلاً ایجاد وتوسعه تأسیسات زیربنایی توسط نهادها وارگان‌های مختلف شهری صورت می‌پذیرد. داشتن برنامه درزمینه تأسیسات و تجهیزات شهری نه تنها ازمشکلات شهری می‌کاهد، بلکه در مجموع باعث تقلیل هزینه وکاهش فشار روی شهروندان وکاهش بارمالی شهرداری ودستگاه های دولتی می‌گردد.
برنامه‌ریزی وطراحی شبکه‌های تأسیسات زیربنایی باید با مطالعه کامل وجمع آوری اطلاعات لازم وپیش بنی مشکلات وبارمالی لازم انجام پذیرد. اهم بررسی های لازم دراین زمینه به شرح زیر است.
تعاریف ومفاهیم
برنامه‌ریزی کاربری زمین، به چگونگی استفاده، توزیع وحفاظت اراضی، اطلاق می‌شود. برنامه‌ریزی کاربری زمین شهری، ساماندهی مکانی وفضایی فعالیت‌ها وعملکردهای شهری براساس خواست‌ها ونیازهای جامعه شهری و هسته اصلی برنامه‌ریزی شهری است و انواع استفاده از زمین را طبقه بندی ومکان یابی می‌کند.
به بیان دیگر منظور از نظام کاربری اراضی شهری، مشخص کردن نوع مصرف زمین در شهر، هدایت ساماندهی فضایی شهر، تعیین ساخت‌ها وچگونگی انطباق آن‌ها با یکدیگر وبا سیستم‌های شهری است.
برنامه‌ریزی کاربری زمین شهری باید چارچوبی را برای طرح کاربری بهینه زمین به وجود آورد، تااساس طرح کالبدی وتفصیلی هربخش شهری مشخص شود. براساس این چارچوب باید از استفاده نامناسب زمین جلوگیری شود واهداف اقتصادی، اجتماعی، محدودیت‌های فیزیکی وسیاست‌های زیست محیطی رعایت گردد.
شکل گیری نظام کاربری زمین درهرجامعه شهری و نحوه تقسیم اراضی واستفاده ازآن در فعالیت‌ها وخدمات مختلف، بازتاب وبرآیند عملکرد متقابل مجموعه‌ای از عوامل ونیروهای مختلف محیطی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، حقوقی وغیره است، از جمله با رشد مناسبات سرمایه‌داری در شهرها ، اقتصاد زمین واضافه ارزش ناشی از آن، رانت، به دلیل محدودیت عرضه زمین وتقاضای روز افزون آن، به یکی از عرصه‌های مهم ثروت اندوزی وتشدید نابرابری اجتماعی در شهرها بدل شده که به نوبه خود به مشکلات برنامه‌ریزی وطراحی شهری افزوده است. بنابراین می‌توان گفت که نقش برنامه‌ریزی شهری وسرنوشت نهایی طرح‌های شهری، تا حدود زیادی به میزان امکان مداخله و نظارت بر نحوه استفاده از زمین شهری وابسته است، ازاین دیدگاه، یکی از مهمترین اهرم‌های مؤثر برای تکامل برنامه‌ریزی شهری وغنای طرح‌های شهری ، ایجاد پیش شرط های لازم برای «برنامه‌ریزی کارآیی زمین » است.
معمولاً درطرح‌های شهری اعم از طرح جامع وغیره، نوع کاربری زمین مشخص می‌شود. کاربری زمین شهری در محدوده شهر صورت می‌پذیرد. درواقع کلیه بهره برداری‌ها و توسعه شهری در داخل محدوده شهر طبق جداول ونقشه کاربری اراضی انجام می‌شود.
هر نوع برنامه‌ریزی کاربری زمین شهری به مثابه الگوی آتی بهره برداری از زمین در یک شهر است. در مجموع برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری عبارتست از : «ساماندهی مکانی وفضایی فعالیت‌ها وعملکردهای شهری براساس نیازها وخواست‌های مردم شهر»
محله‌ها
ساختار شهری هم چنین ناشی از وجود حقیقی بسیار زنده است: برخی از محله‌ها حدودی کم وبیش مشخص دارندواز خصوصیت خودگردانی، مرکز خاص وزندگی خویش برخوردارند. مفهوم محله همچون حدودش اغلب نامعلوم و گنگ باقی می ماند به جز شاید شهری که جدایی اجتماعی نیرومندی در آن حاکم است، مانند بیت المقدس قدیم که دردرون دیوارهای بلند وقطورش ، محله‌های مسیحیان ، ارامنه، کلیمی ، عرب‌ها جای داشت؛ با وجود این، مقصود از محله ، حقیقتی شهری و روزمره است که سیمای عینی - عملکردها، تراکم‌ها، لبه‌ها- وذهنی دارد: این فضایی است که ساکنانش وبیگانگان آن رااحساس می کنند وخواسته‌هایشان رادر آن می جویند. بریدگی‌ها در فضای شهری حدودی در حقیقت طبیعی وظاهری را تشکیل می دهند: رودخانه‌ها، فضاهای سبز وسیع ، حصارها، شبکه‌های خطوط آهن . خیابان‌های وسیع بیشتر جداکننده وخیابان‌های باریک پیوند دهنده هستند. محدوده‌های اداری اغلب قراردادی اند وهمواره با محدوده‌های حقیقی منطبق می شوند. آیا محله همیشه مستلزم داشتن یک محوریا یک قطب است؟ درتوسعه ی شهری جدید وبرنامه ریری شده تلاش می کنند آن‌ها رادرقالب واحد‌های همسایگی بار دیگر به وجود آورند اما این‌ها اهمیت محله‌های قدیمی را ندارند. دربرخی از حومه‌های جدید با خانه‌های شخصی به ویژه درایالت کالیفرنیا واقع در ایالات متحد به خاطر واکنش در برابر فردگرایی ، جوامع تازه ای شکل می گیرد.
شکل کلی
ساختار شهر وشهرستان ، ناشی از شکل فضای شهری است که بیش از آن که با تاریخش بستگی داشته باشد باید تابع موقعیت محل وپستی وبلندی‌های آن است. شکل شهرمی تواند کم وبیش دراز یا کوتاه باشد. برای افزایش طول می توان شاخصی را پیشنهاد کرد، نسبت بین حداکثر درازا وپهنا یا برای تمرکز معیاری را معین ساخت ، رابطه ی بین سطح زیر بافت شهری وسطح کوچکترین دایره ی در برگیرنده ی شهر وحومه . شکل کلی فضای شهری ، نقشه طرز عمل شبکه ی تردد وسایل نقلیه ونقش مرکز یا مراکز را مشروط می سازد.
مکان‌یابی ومکان‌ها
خدمات نیاز فراوانی به مکان‌های دفتری و همچنین به فضاهای پذیرایی، گردهمایی وبایگانی دارند وبیش از پیش به کارگاهایی برای وسایل اداری ودستگاه‌های رایانه‌ای نیازمندند. درکشورهای پیشرفته طی سی سال، مساحت متوسط لازم برای امور دفتری برحسب شغل از 10 مترمربع به 25 مترمربع افزایش یافته است. بخشی از محل‌هایی که افراد همیشه در آن‌ها حضور ندارند می‌تواند در زیر زمین قرارگیرد یا نور کافی در روز دریافت نکند. تمامی دفاتر اداری باید بیش از پیش به مدارهای رایانه‌ای ودستگاه‌های دیداری- شنیداری مجهز شوند. این همان چیزی است که دفاتر«هوشمند» نامیده می‌شود وسازماندهی ، تجهیزات وآمایش آن‌ها ازتکنیکی مایه می‌گیرد که بوروکراسی یا دیوانسالاری نام دارد. در آینده‌ی نزدیک هر پست شغلی به‌یک پایانه‌یا میکرو رایانه مجهز خواهد شد. همه این تشکیلات باید بتواند به دریافت وارسال تصویر، صدا، نوشته وآمار بپردازد، قابل تقسیم و گسترش باشد، با پیشرفت تکنولوژی بتواند تحول یابد ودریچه‌هایی را به سوی خارج بگشاید. رایانه‌ای کردن کارها دریک بنای هوشمند باید بتواند تمامی مدیریت‌ها، خدمات ( مربوط به حفظ، تعمیر وذخیره سازی ) وکنترل را ممکن سازد.
افزون برآن، دراین بخش از فعالیت، بیش ازهربخش دیگر، جاذبه‌ی موسسه بر مشتری‌ها واعتمادی که آن‌ها به موسسه خواهند داشت، بیش از پیش نتیجه اعتباری است که از انتخاب محل، نوگرایی وتحمل مکان‌ها حاصل می‌شود. این عوامل سهم بزرگی در جذابیت سازمان‌ها دارند. اعتبار یک موسسه بیش از پیش به اعتبار محل و جایگاه آن بستگی دارد. از سوی دیگر، خدمات خاص وگسسته به گردآمدن دردفاتری موسوم به «گروهی» گرایش دارند، آن‌ها برای استفاده از خدمات مشترک دربناهای اختصاصی گرد می‌آیند، تکمیل می‌شوند واستقرار می‌یابند.
شهر وتردد عمومی
شهر، از آغازحتی دراندازه‌ی کوچک خود، بهترین محل برای برقراری تماس‌ها ومبادلات گوناگون اقتصادی، اداری، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی،روحانی وغیره بوده است. درواقع این امور علت وجودی آن هستند. شهر، درمنزلگاهی ساده درجاده، برسر چهارراهی در جاده در پای گردنه، در خروج از تنگه‌ای کوهستانی یا درکنار تنگه‌ای دریایی، نزدیک یک پل یا بندری رودخانه‌ای، اغلب در محل پیوند دو رودخانه یا در ساحل خلیجی کوچک، دربندری دریایی یا مجاورت ایستگاه قطاروفرودگاه به وجود می‌آید و در کانون شبکه‌ای از راه‌های رودخانه‌ای، دریایی، جاده‌ای، راه آهن، هوایی ومخابرات کم وبیش فشرده قرار می‌گیرد. راه‌های کم و بیش مهم با تردد انسان‌ها وچرخش مواد اولیه، کالاها واطلاعات موجب پیشرفت می‌شود واین پیشرفت، با اهمیت شهردرارتباط است.
تمامی شیوه های ترابری اغلب با یکدیگر ارتباط دارند حتی اگر باهم در رقابت باشند. فضای شهری عالی‌ترین محل جابجایی است؛ آن چه که از مناطق دوردست می‌رسد بار دیگر به نقاط نزدیکتر فرستاده می‌شود وعکس آن نیز صورت می‌پذیرد که این کار اغلب با وسیله‌ای دیگر انجام می‌گیرد .کل این تردد، زمینه‌ی تماس شهر را با منطقه‌ی تحت نفوذش فراهم می‌کند که وسعت آن به طورکلی بستگی به اهمیت وفعالیت‌هایش دارد و شکل‌های گوناگونی با حواشی کم وبیش ناپیدا به خود می‌گیرد. رابطه شهرومنطقه‌ی پیرامونی‌اش بازتابی از شرایط جغرافیایی است؛ شرایطی که از وضعیت طبیعی اراضی و موقعیت تاریخی آن ناشی می‌شود، اما بر حسب عوامل تازه همانند تغییر شیوه‌ها و تکنیک‌های حمل ونقل، طرح شبکه‌های تردد، طبیعت وشدت جریان‌های موجود درشبکه‌ها می‌تواند تغییریابد. بین حجم جریان تردد وراه نوعی منطق بر قرارمی‌شود. هرجریانی دیر یا زود راه‌های مناسب برای حرکت خود را به وجود می‌آورد. اگر این رفت وآمدها کاهش یابد یا به پایان برسد راه کمترمورداستفاده قرارمی‌گیرد واغلب کمترازآن نگهداری می‌شود.
شرایط طبیعی وشهر
به طور کلی نقش شرایط طبیعی به ویژه آب وهوا و پیامدهای آن درتشکیل سیمای شهر وشیوه‌ی عملکرد فضای شهری غالباً کم اهمیت انگاشته شده است. لیکن باارزشی که امروزه برای محیط زیست قائل‌اند واکنش‌هایی دراین زمینه دیده می‌شود. توجه به شرایط طبیعی باید به گونه‌ای باشد که بهره گیری بهتر از ویژگی‌های هر منطقه وشهر راممکن سازد. تفاوت‌های سنتی آن‌ها رامحفوظ بدارد، دربرابر گرایش همگانی به همسان سازی ناشی از تعمیم فنون صنعتی ساختمان سازی واستدلال‌های اقتصادی مقاومت کند و در برابر تغییر رفتارها نسبت به آنچه در گذشته متداول بوده است به رویارویی بپردازد.
نخستین نمود شرایط طبیعی در اقامتگاه شهری و روستایی با گوناگونی مصالح ساختمانی، ساختار ورنگ آن‌ها متجلی می‌شود: آجرها وسفال‌ها به شکل‌های مختلف، گرانیت‌ها، ماسه سنگ‌ها، سنگ‌های آهکی به صورت‌های ناهمگون، خانه‌های ساخته شده با مصالح سبک در کشورهای گرمسیر وخشک با سنگ‌های ماسه‌ای وآذرین خاکستری یاقوه‌ای، تولوزقدیم با آجرهای صورتی، شهرهای سفید پوستان افریقای شمالی در نگاه اول با رنگشان مشخص می‌شوند.مصالح ساختمانی محلی همیشه ارزان‌تر نیست به این خاطر که تولید صنعتی آن‌ها دشوار است ونیروی کار زیاد وبا تجربه‌ای را می طلبد . اما محیط را محترم می‌دارد زیرا که زائیده آن است!
.: Weblog Themes By Pichak :.
