ویژگی های معماری بومی مناطق گرم ومرطوب

اصولی که در معماری این مناطق رعایت شده، تاحدودی مانند اصول مطرح شده برای مناطق معتدل ومرطوب است که به طور خلاصه عبارتنداز:

1. استفاده از مصالح ساختمانی با ظرفیت حرارتی کم
2. قراردادن ساختمان در سایه ی کامل .ایوان های عریض و سرپوشیده ای که هم از نفوذ باران به داخل جلوگیری می کند و هم سایه کاملی بر روی دیوار اتاق ها می اندازد، مورد استفاده قرار گرفته است .
3. درمناطق نزدیک به دریا، برای استفاده از نسیم های خشک دریا از بادگیرهای بزرگ استفاده شده است . بیشتر ساختمان های این مناطق دارای بادگیر هستند. درمناطق دور از دریا که کمتر تحت تاثیر نسیم دریا قرار دارند، بادگیرها بسیار کوچک وکوتاه است ودر بسیاری از مناطق نیز از ساختمان حذف شده است .

دراین مناطق به دلیل گرما و رطوبت زیاد هوا ، میزان تهویه طبیعی اهمیت چندانی ندارد. وبه همین دلیل ، پیش بینی های لازم در مورد ایجاد کوران در داخل ساختمان به عمل نیامده است.

منبع : تعمیر ونگهداری ساختمان

معماری بومی مناطق سرد

اگر چه میزان سرما ودوام آن در مناطق سرد متفاوت است. ولی به طور کلی ، اصولی که برای جلوگیری از اتلاف حرارت ساختمان در قسمت های مختلف این مناطق رعایت شده ،یکسان وبه طور عمده شبیه به اصولی است که در معماری مناطق گرم وخشک مورد توجه بوده است . با این تفاوت که در مناطق سرد، منبع ایجاد حرارت در داخل ساختمان است . همچنین در این مناططق ، تاحد ممکن تلاش شده به شکل طبیعی یا با استفاده از بخاری های بزرگ ، گرمای ناشی از حضور افرد ، پخت وپز یا حتی حیوانات ، ساختمان گرم شود .

اصول کلی وعمده ای که درمعماری بومی  این مناطق رعایت شده عبارتند از:

1. استفاده از پلان های متراکم وفشرده
2. به حداقل رساندن سطح خارجی در برابر حجم مورد پوشش
3. استفاده از مصالح با ظرفیت وعایق حرارتی خوب
4. به حداقل رساندن میزان تعویض هوای داخلی و تهویه ی طبیعی ودر نتیجه جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلی به خارج از ساختمان
5. انتخاب بام های مسطح ونگهداری برف بر روی بام ها به عنوان عایق حرارتی

تنها تفاوت بین معماری این مناطق و مناطق گرم وخشک ، تمایل وضرورت استفاده از حرارت ناشی از تابش آفتاب در داخل ساختمان در فصل زمستان است . البته این نیاز معمولا تحت الشاع تاثیر باد وسرمای ناشی از وزش آن بر ساختمان قرار میگیرد ودر مجموع ، سعی شده سطح خارجی در حداقل ممکن نگه داشته شود. در هر صورت برای استفاده از انرژی حرارتی حاصل از تابش آفتاب،پوشش سطوح خارجی به رنگ تیره انتخاب شده و ابعاد پنجره ها نیز نسبت به مناطق گرم و خشک افزایش یافته است.

منبع : تعمیر ونگهداری ساختمان

ویژگی های معماری بومی مناطق گرم وخشک

ساکنین مناطق گرم وخشک برای غلبه بر مشکلات آب وهوایی این نواحی ،تدابیر زیر را اندیشده اند:

1. به طورکلی ،در این مناطق ساختمان ها بامصالحی از جمله خشت وگل که ظرفیت حرارتی زیادی دارند ساخته شده اند درمناطقی که شرایط آب وهوایی بسیار حاد است با ساختن خانه ها دردل تپه ها یا زیر زمین ، زمان تاخیر را به بی نهایت رسانده اهد وبدین وسیله از شرایط حرارتی متعادل عمق زمین استفاده کرده اند.
2. پلان ساختمان ها تا حد امکان فشرده است وتا حد ممکن تلاش شده سطح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن کم باشد . این تراکم و فشردگی پلان خانه ها ، میزان تبادل حرارت از طریق جداره های ساختمان را چه در تابستان وچه در زمستان به حداقل می رساند. ودر نتیجه ، تاحد زیادی از نفوذ حرارت به داخل جلوگیر می کند.
3. ساختمان ها معمولان دربافت های متراکم ومجموعه های بسیار فشرده بنا شده اند وبدین ترتیب تلاش شده است بیشترین سایه ی ممکن بر سطوح خارجی ایجاد شود . به دلیل تراکم و فشردگی مجموعه ، توده ی کل مصالح ساختمانی افزایش یافته وزمان تاخیر به حد مطلوب رسیده است.
4. دربیشتر نواحی این مناطق ، به دلیل بارندگی کم ودر نتیجه کمبود چوب ، سقف ساختمان ها به شکل خرپشته ، تاق یاگنبد وبدون اسکلتی از خشت وگل ساخته شده است .البته در مناطق بیابانی به دلیل اعتدال نسبی هوا و وجود چوب نسبتا کافی بیشتر بام ها از چوب و به شکل مسطح ساخته شده است.
5. به منظور کاهش هرچه بیشتر حرارت ایجاد شده در دیوارها ذر اثر تابش آفتاب بر آنها معمولا سطح خارجی سفید کاری شده است.
6. دراین مناطق ، تعداد ومساحت پنجره ی سخاتمان ها به حداقل میزان ممکن کاهش یافته است وبرای جلوگیری از نفوذ پرتوهای منعکس شده از سطح زمین اطراف پنجره در قسمت های فوقانی دیوار تعبیه شده است .
7. درمناطق گرم وخشک سعی شده است از ایجاد کوران و ورود هوای خارج به داخل ساختمان از طریق پنجره ها یا قسمت های باز شو ، بویژه در هوای گرم جلوگیری شود. تدابیر دیگری از جمله ایجاد بادگیر برای خنک سازی هوای داخلی به صورت طبعی اندیشیده شده که بسیار موثر است.
8. استفاده از حیاط های داخلی درخت کاری شده و معطوف ساختن فضاهای زندگی به این حیاط ها ، از عمده ترین ویژگی های معماری درمناطق گرم وخشک است . حیاط های داخلی که شامل درخت ، حوض ، سطح گیاه کاری شده است ، یکی از موثرترین عوامل ایجاد رطوب درمناطق خشک محسوب می شود. اتاق هایی که به این حیاط ها باز می شوند، دربرابر باد وطوفان شن که معمولا در مناطق کویری می وزد و همچنین در برابر بادهای سرد زمستانی حفاظت می شوند.
9. جهت قرارگیری ساختمان ها دراین مناطق ،جنوب تا جنوب شرفی است .این جهت ها برای به حداقل رساندن نفوذ حرارت ناشی از آفتاب در بعد از ظهر به داخل ساختمان ، مناسب ترین جهت محسوب می شود.

منبع : تعمیر ونگهداری ساختمان

معماری بومی مناطق معتدل ومرطوب

معماری بومی این مناطق که بیشتر کرانه های دریای خزر و دامنه های شمالی رشته کوه های البرز را شامل می شود، به طور کلی داری ویژگی های زیر است:

1. درنواحی بسیار مرطوب کرانه های نزدیک به دریا برا حفاظت ساختمان از رطوبت بیش از حد زمین ، خانه ها برروی پایه های چوبی ساخته شده اند . ولی در دامنه کوه ها که رطوبت کمتر است ، معمولا خانه ها بر روی پایه هایی از سنگ وگل ودر پاره ای از موارد برروی گربه روها بنا شده اند.
2. برای حفاظت اتاق ها از باران ، ایوانک های عریض وسر پوشیده ای در اطراف اتاق ها ساخته اند .این فضا ها ، دربسیاری از ماه های سال برای کار واستراحت ودر پاره ای موارد برای نگهداری محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
3. بیشتر ساختمان ها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند ودر صورت استفاده از مصالح سخاتمانی سنگین ، ضخامت آنها در حداقل میزان ممکن حفظ شده است .
4. درتمام ساختمان های این مناطق بدون استثناء از کوران وتهویه طبیعی استفاده می شود. به طورکلی ، پلان های گسترده وباز وفرم کالبدی آنها بیشتر شکل هندسی ، طویل و باریک است . به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه ی طبیعی در داخل اتاق ها ، جهت قرارگیری ساختمان ها یا توجه به جهت قرارگیری ساختمان ها ب اتوجه به جهت وزش نسیم های دریا تعیین شده است . درمناطقی که بادهای شدید وطولانی می وزد ، قسمت های روبه باد ساختمان ها کاملا بسته است .
5. به منظور استفاده هرچه بیشتر از جریان هوا همچنین به دلیل فراوانی آب وامکان دسترسی به آن در هر نقطه ساختمان ها به صورت غیر متمرکز وپراکنده در مجموعه سازماندهی شده است.
6. به دلیل بارندگی زیاددر این مناطق ،بام شیب دار است و شیب بیشتر آنها تند است.

منبع : تعمیر ونگهداری ساختمان

تعمیر ونگهداری ساختمان

بکارگیری یک سیستم مدیریتی برای انجام نگهداری ساختمان ها بسیار با اهمیت است زیرا بدون داشتن سیستم مناسب ،کارنگهداری سلیقه ای بوده وبازده لازم را نخواهد داشت . تمامی این عوامل ایجاب می کند که یک سیستم مدیریتی از مرحله مناقصه تا مرحله اجرا در عملیات تعمیر ونگهداری ایجاد شود.

کیفیت ساختمان های آجری ، اسکلت فلزی ، بتن آرمه ، چوبی ونظایر آنها اعم از اینکه بزرگ یا کوچک باشند، درمرحله طرح واجرا به رعایت پاره ای مسائل فنی که به دانش رشته های مختلف ساختمان بستگی دارد ، ارتباط پیدا می کند، بدیهی است عدم توجه به اصول طراحی ومعماری ، مبانی محاسباتی ، ضوابط تاسیساتی و بالاخره اجرا، ساخت ونگهداری، ونیز استفاده از مصالح نامرغوب ، اشکالاتی را در پی خواهد داشت که ساختمان را پیش از موقع نیازمند تعمیر می سازد. به طور کلی اهم عواملی که موجبات تعمیر ساختمان ها را فراهم می کنند عبارتنداز:

1. سپری شدن عمر طبیعی مصالح مورد مصرف درساختمان که می توان به اختصار آن را پیر شدن مصالح نامید.
2. عوامل محیطی مانند سیل ، زلزله ، نزولات جوی ، باد ، آفتاب ، تغییرات درجه حرارت و سایر موارد که اهمیت کمتری دارند.
3. انفجار، آتش سوزی ،خرابیهای ناشی از جنگ وبالاخره خرابکاری عمدی وسهل انگاری.
4. وقفه های بی مورد پیش بینی نشده وگاه پیش بینی شده درحین ساخت که طبعا انسجام کاررا کاهش میدهد. این موضوع به ویژه درفصل سرما ویخبندان ، آثار نامطلوب روی مصالح وقسمتهای ساخته شده بنا بر جای می گذارد که عمر مفید ساختمان را کوتاه و موجبات تعمیر واشکلات بعدی را نیز فراهم می اورد .
5. عدم رعایت مشخصات فنی اعم از کاربرد مصلح نامرغوب وبه کارگماردن افراد ناوارد به کار ،این موضع به ویژه درکارهای کوچک که انجام آزمایشهای منظم ومکرر مقرون به صرفه و عملی نیست مصداق دارد . از طرف دیگر نظارت در این قبیل کاره یا اعمال نمی گردد . ویا به طور مقطعی و ناقص صورت می گیردکه این موضوع خود تعمیرات پیش از موعد را اجتناب ناپذیر می سازد با توجه به مراتب یاد شده به شرح تخریب وتعمیر قسمتهای مختلف ساختمان می پردازیم.

منبع : تعمیر ونگهداری ساختمان ، نهری ، کاردان

مهندسی سازه 

کلمه سازه دارای معانی مختلفی است. منظورکلی از یک سازه مهندسی عبارت است از صرفا هرآنچه که ساخته شده باشد. سازه های اصلی مورد نظر مهندسان راه و ساختمان عبارتنداز :

پل ها، ساختمان ها ، دیوارها ، سدها ، برج ها وسازههای پوسته ای ،سازه هایی از این قبیل ،ازیک یا چند عضویا جزء صلب وبه گونه ای تشکیل شده اند که کل سازه ونیز اجراء آن درجریان بارگذاری وباربرداری (برداشتن بار) ، قادربه حفظ پایداری خود، بدون هیچ گونه تغییر قابل ملاحظه ای در شکل هندسی خواهند بود.

در طرح یک سازه ملاحظات متعددی بایستی در نظر گفته شود ،که از آن جمله دو هدف اصلی زیر بایستی تامین گردد:

1. سازه بایستی منظوری را که از آن انتظار می رود ، بر آورده سازد (وظیفه)
2. سازه بایستی بتواند بارهای وارده را به نحو اطمینان بخشی تحمل نماید.( ایمنی )

به عنوان مثال ، خرپای بامی را در نظر بگیریدکه برروی دوستون اتکاءدارد ، آنچه که ازاین خرپای بام و ستون ها انتظار می رود. آن است که ازیک طرف وزن خود ، بار پوشش بام و ستونها انتظار می رود ، آن است که ازیک طرف وزن خود ، بار پوشش بام وبارناشی از باد وبرف (درصورت وجود) راحتمل کرده ، واز طرف دیگر فضایی برای اسکان یک خانواده، یک کارخانه تولید ویا مواردی از این قبیل را فراهم سازد . موضوع دیگری که بایستی در طرح یک سازه رعایت شود، مسئله اقتصادی بودن آن می باشد.

مبنع : تئوری مقدماتی سازه ، بدیعی

گروه بندی ساختمان بر اساس استاندارد 2800

به طور کلی مطابق استاندارد 2800 ایران ساختمانها از لحاظ اهمیت به چهارگروه عمده زیر تقسیم بندی می شوند:

• ساختمان های با اهمیت خیلی زیاد : به طور کلی ساختمان هایی که قابلیت بهره برداری آنها پس از زلزله امری حیاتی بوده وتخریب انه اد خلال زلزله سبب ایجاد تلفات جانی ومالی پس از زلزله می گردد. هم چنین ساختمان نیروگاه هایی که خرابی آنها سبب گسترش مواد مضر سمی برای محیط زیست می گردد. ساختمانهایی از قبیل بیمارستان ها مراکز آتش نشانی ، پلها ،مراکز مخابراتی،مراکز کمک رسانی وغیره.

• ساختمانهای بااهمیت زیاد :

سه دسته اصلی این ساختمانها عبارتنداز:

1. ساختمانهایی که خرابی آنها موجب تلفات زیاد می شود مانند : مدارس ،مساجد ،فروشگاههای بزرگ یا فضای بیشتراز 300 نفر
2. ساختمانهایی که ازبین رفتن آنها سبب ازبین رفتن ثروت ملی می گرددمانند موزه ها،کتابخانه ها وسازمان اسناد ومدارک رسمی کشور
3. ساختمانها وتاسیسات صنعتی که خرابی آنها سبب ایجاد خسارت به محیط زیست می گرددمانند پالایشگاه ها

• ساختمانها با اهمیت متوسط : تمامی ساختمان بجز ساختمانهای مشمول بندهای دیگر ،ازاین دسته می توان به ساختمانهای مسکونی ، اداری تجاری ، هتلها ،پارکینگهای چندطبقه ،انبارها وکارگاههای صنعتی اشاره کرد.
• ساختمانهای با اهمیت کم

1. ساختمان های که خرابی آنها خسارت کمی ایجادمی گرددمانند انبارهای کشاورزی ،سالنهای مرغداری
2. ساختمانهای موقت با مدت زمان بهره برداری کمتراز 2سال

حدود کاربرد آیین نامه 2800 ایران

مطابق با ضوابط استاندارد 2800 ایران ،از این آیین نامه جهت طرح ومحاسبه انواع ساختمان های فولادی ،بتن مسلح ،چوبی وساختمانی با مصالح بنایی غیر مسلح دربرابر زلزله ،می توان استفاده نمود. ساختمانهایی که مشمول این آیین نامه نیستند وبرای طرح آنها می بایست از استانداردهای معتبر استفاده نمد عبارتنداز:

- سازه های خاص مانند: سدها ،نیروگاههای هسته ای ،پلها و غیره

- بناهای سنتی که باخشت وگل ساخته می شوند . بطور کلی ساختمانهای خشتی فاقد مقاومت جانبی کافی بوده ودر ساخت آنها می بایست تمهیدات ویژه ای دربحث ایمنی اتخاذ شود.

ذکر این نکته ضروری است که در طرح ساختمان های آجری مسلح یا ساختمانهای بلوک سیمانی مسلح که در آنها مصالح بنایی برای تحمل فشار وازمیلگرد برای تحمل کشش استفاده می شود، مشمول ضوابط مندرج استاندارد2800 نبوده وبرای طراحی آنها می بایست به یکی از استانداردهای معتبر همچون آیین نامه طرح لرزه ای UBCیا IBC مراجعه نمود .

ادامه مطلب...

به طور کلی تمامی دستور العملهاوآیین نامه های جاری در سراسر دنیا دو هدف اساسی ومتعالی زیر را درفرآیند تدوین دنبال می کنند:

• ایجاد پایه ریزی حداقل ضوابط جهت خط ایمنی
• جلوگیری از شکل گیری خسارتهای جانی ومالی احتمالی

نکته مهم واساسی اینکه در خلال زلزله های به وقوع پیوسته ،نیروهای اعمالی به اجراسازه ای معمولابیشتراز نیروهای طراحی است. اعضا در طراحی بر اساس ضوابط مجازکه درقالب دستورالعملهای مشخص آیین نامه ای است طرح می گرددتا هیچوقت به ظرفیت نهایی یا جاری شدن نزدیک نشوند. بنابر این همواره بین نیروهای اعمالی زلزله ونیروهای طرح شده توسط آیین نامه هایک اختلاف وجود دارد که این اختلاف ایجاد شده درسازه توسط ظرایب ایمنی ،نامعینی سازه و شکل پذیری جبران می شود. فلسفه مورد نظر درتدوین تمامی آیین نامه ها همین نکته است.

اهداف اساسی از تدوین استاندارد 2800

آیین نامه طراحی ساختمان های مقاوم در برابرزلزله یا استاندارد 2800 درسه ویرایش تا بحال چاپ شده است که آخرین ویرایش آن تحت عنوان ویرایش سه مصوب 84/03/25 درهئیت وزیران تهیه واز تاریخ 84/04/18 برای تمامی نهادهای مرتبط لازم الاجرا شده است . به طور کلی در تدوین این آیین نامه سه هدف اصلی در نظر گرفته شده است که عبارتنداز:

1. به حداقل رساندن تلفات جانی با حفظ ایستایی ساختمان دربرابر زلزله های شدید
2. حفظ قابلیت بهره برداری ساختمان با اهمیت زیاد در خلال زلزله های خفیف و متوسط
3. عدم ایجاد آسیب سازه ای عمده وحفظ قابلیت بهره برداری بدون وفقه در ساختمان های با اهمیت زیاد در خلال زلزله های شددی

با توجه به سه هدف فوق ، مطابق آیین نامه دو نوع زلزله تعریف گردیده:

زلزله شدید( زلزله طرح ) :

زلزله ای که احتمال وقوع آن ویا زلزله های بزرگتراز آن در 50 سال عمر مفید ساختمان، کمتراز 10% باشد.

زلزله خفیف (زلزله سطح بهره برداری ):

زلزله ای که احتمال وقوع آن ویا زلزله های بزرگتر از آن در 50 سال عمر مفید ساختمان بیشتر از 99.5 % باشد.

ارتعاریف فوق این نکته قابل دسترسی است که مطابق استاندارد 2800 ایران عمر مفید ساختمان 50 سال می باشد.

منیع : اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ، یوسفی حاجی وند

اقداماتی که پیش از وقوع زلزله باید در سطح جامعه انجام داد

با توجه به شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» ،امروزه کشور ایران در زمینه کاهش خطرات و پیامدهای زلزله های احتمالی تقریبا به یک مرز آمادگی نسبی رسیده است . تدوین استاندارهای ملی در زمینه طرح ومحاسبه ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله ،اولین گامی است که درهر کشوری جهت ایجاد زمینه مناسب در فرآیند پیشگیری بدان توجه ویزه ای می شود . درایران با رونمایی از استاندارد طراحی ساختمان های مقاوم دربرابر زلزله معروف به استاندارد 2800 ویرایش سوم که بسیاری از ایرادات وابهامات ویرایشهای قبلی آیین نامه را پوشش می داد نماد متحد در بحث پیشگیری از جنبه علمی فراهم آمد. به موازات رشد وارتقای آیین نامه ها ، بحث فرهنگ سازی نیز دردستور کار دولتها قرارگرفته است. باعنایت به دو فاکتور اشاره شده، اقدامات ضروری که درسطح کلان جامعه به عنوان راهکار های اساسی درفرهنگ سازی ،نحوه بررسی ، مقابله ودرک پدیده زلزله می بایست مورد توجه قرارگیرند عبارتند از:

• ایجاد مراکز آموزشی پژوهشی دررابطه بازلزله شناسی
• جلوگیری از احداث هرگونه ساختمان بر اساس اصول مقاوم سازی طرح نشده باشد
• تامین مصالح مرغوب واستاندارد برای ساختمان وقابلیت دسترس بودن آن
• نظارت دقیق درمحاسبه،طراحی واجرای طرحهای بزرگ وملی .
• رعایت نکات ایمنی درسازه هایی که حاوی مواد شیمایی ورادیو اکتیو هستند.
• بررسی پارامترهای مهم درطراحی پلهای بزرگ ومرمت ومقاوم ساز آنها
  
• انجام دوره های آموزشی و مانورها
  
• مقاوم سازی برجهای کنترل ووسایل باند فرودگاه
  
• برنامه ریزی جهت بررسی وتقویت ساختمان های ضعیف در شهرها
  
• در نظر گرفتن فضاهای سرباز درنقاط مختلف شهر

منبع اصول مهندسی زلزله کاربردی، سیاه پلو ،یوسفی حاجی وند